آشنایی با ساز چنگ - وبلاگ فناوری های نو

به گزارش وبلاگ فناوری های نو، ساز چنگ یک ساز زهی باستانی است که نام دیگرش هارپ است. چنگ را به طور کلی به چهاردسته شامل چنگ ارکستری، چنگ سنتی، چنگ باستانی و چنگ تزئینی تقسیم می نمایند. برای آشنایی بیشتر با این ساز با ما همراه باشید.

وبلاگ فناوری های نو | سرویس فرهنگ و هنر - یکی از ساز های مرسوم غربی ساز چنگ با قدمتی دیرینه است. همچنین در تاریخ ایران از ساز چنگ به وفور نام برده شده است. در سال های 1961 تا 1966 باستان شناسان مهری را در تپه چغامیش خوزستان پیدا کردند که مربوط به هزاره چهارم قبل از میلاد و دوران ایلامیان بوده و یک نوازنده چنگی منحنی با شش سیم را نشان می دهد. همچنین آثاری یافت شده که در آن دسته ای نوازنده خانم مشغول به نواختن چنگ هستند. با نگاهی بر نقش برجسته های طاق بستان نوازندگان چنگ را می بینیم که در قایق برای شاه ساسانی که به شکارگاه آمده چنگ می نوازند. به طور کلی تصویر چنگ را در تمام آثار باستانی از دوران هخامنشیان گرفته تا سلوکیان می توان مشاهده کرد. همچنین شاعرانی، چون حافظ، جامی، سوزنی سمرقندی، نظامی، مولوی و ... در اشعار خود از ساز چنگ زیاد یاد نموده اند. در ادامه به معرفی ساز چنگ می پردازیم.

معرفی ساز چنگ

چنگ را در زبان ایتالیایی و اسپانیایی Arpa، در زبان آلمانی Harfe، در زبان فرانسه Harpe و در انگلیسی Harp می نامند. یک ساز زهی و تقریبا مثلثی شکل از جنس چوب افرا و گردو است که در اندازه های مختلف ساخته می گردد؛ لذا تعداد سیم هایش می تواند از 19 تا 47 متفاوت باشد.

با توجه به قدمت چنگ در تاریخ، در طی این سالیان این ساز در اشکال متفاوت با تعداد سیم های متقاوت وجود داشته به طوری که در ابتدا دارای 4 سیم، سپس 11 سیم و در دوران اسلامی به 35 سیم رسید ه است. چنگی که در اواخر قرون وسطی در اروپای غربی رایج شد به شکل مثلث بود و در سال 1720 این ساز تکامل بیشتری یافت و پدال هایی را بر آن اضافه نمودند که بر قدرت نوازندگی ساز اضافه نمود. سپس در سال 1810 شخصی به نام سباستین آرا بازهم این ساز را تکمیل تر کرد تا این ساز توانایی نواختن گام های کوچک و عظیم را پیدا کند. از آن به بعد هم استفاده از این ساز در ارکستر ها رواج یافت و به شکل امروزی رسید. همچنین بدنه چنگ ها که در ابتدا کمانی شکل بود، بعد ها با صاف شد و ساختاری محکم تر پیدا کردند.

اجزای تشکیل دهنده چنگ

چنگ های امروزی شامل گردن، ستون، سیم و جعبه طنینی هستند. جنس سیم های ساز چنگ از روده گوسفند و در اصوات بم از جنس فولاد است. درسیم های این ساز نت دو را با رنگ قرمز و نت فا را با رنگ آبی یا سیاه و سایر نت ها را با رنگ سفید معین می نمایند. جعبه صوتی چنگ گاهی مستقیم و بدون انحنا و در مواردی منحنی بوده است.

برای به صدا در آوردن این ساز باید از کف دست و چنگ زدن بر سیم ها یاری گرفت؛ و به هیچ عنوان از زخمه استفاده نمی نمایند و فقط با انگشتان دو دوست نواخته می گردد. تکنیک نوازندگی این ساز در دنیا هشت انگشتی است، اما تکنیک نوازندگی در ایران طبق اطلاعات به دست آمده از مستندات باستان شناسان، تکنیک ده انگشتی است.

چنگ های دارای پدال

بعضی از چنگ ها دارای پدال هستند که به آن ها pedal harp می گویند. پدال چنگ ها دارای گستره صوتی شش و نیم اکتاو، وزن 35 کیلو گرم، ارتفاع 185 سانتی متر عمق یک متر و عرض 55 سانتی متر هستند. چنگ های دارای پدال معمولا 40 تا 47 سیم دارند. این ساز دارای هفت پدال است که هرکدام وظیفه دیز یا بمل کردن یک نت را بر عهده دارد. هر پدال می تواند در 3 حالت قرار بگیرد، در حالت بالا نت بمل اجرا می گردد، در حالت وسط نت طبیعی اجرا می گردد و در حالت پایین نت دیز اجرا می گردد. توجه داشته باشید که در پدال هارپ 3 سیم هیچ وقت دیز یا بمل نمی شوند که عبارتند از: زیرترین سیم (سل،G) و بم ترین سیم (دو،C) و سیم بعد از آن (ر،D).

چنگ هایی که پدال ندارند دارای یک بازو برای تغییر کلید ها هستند که قادر به کنترل فقط یک سیم در آن واحد هستند.

بیشتر بدانید: نت موسیقی چیست؟

مزایای چنگ های دارای پدال

• نوازنده می تواند سریع کلید ها را عوض کند.
• برای نواختن قطعات کروماتیک مناسب است.
• توانایی نواختن موسیقی جاز را دارد.
• قادر به فراوری صدا های پر قدرت است و برای نوازندگی در ارکستر مناسب است.

معایب چنگ های دارای پدال

• دارای وزن زیاد است. (بالای 35 کیلوگرم)
• قیمت بالایی دارد.

انواع چنگ

به طور کلی چنگ ها را به چهار دسته کلی تقسیم می نمایند:

• چنگ ارکستری
• چنگ سنتی
• چنگ باستانی
• چنگ تزیینی

و از لحظ فرم و شکل ظاهری انواع متفاوتی دارند که بعضی از آن ها عبارتند از:

• چنگ زاویه دار
• چنگ منحنی
• چنگ ون
• چنگ کندوگ
• چنگ ون کنار ساسانی
• چنگ لیر (چنگی در یونان که به شکل U. است)

در ایران چنگ نوازان بسیار زیادی نداریم شاید فقط یک چنگ نواز حرفه ای باشد به نام عبدالعلی باقری نژاد که به اجرای برنامه و کنسرت می پردازد. عبدالعلی باقری نژاد را احیاگر چنگ ایرانی می نامند.

در خاتمه قطعه ای بشنوید با نوای دلنشین چنگ:

کد مولتی مدیا

دانلود

فیلم اصلی